Chanh leo (chanh dây) là một loài dây leo thuộc họ Lạc tiên (nên không bà con với các cây thuộc họ cam quýt) có nguồn gốc từ các nước Nam Mỹ.
Có hai loại quả khác nhau khá rõ rệt: quả màu vàng nhạt (Golden Passion Fruit), có thể đạt kích cỡ của quả bưởi chùm, có vỏ nhẵn bóng, nhạt màu; và quả màu đỏ tía đậm (Passion Fruit) có kích cỡ nhỏ hơn, ít chua hơn loại màu vàng, hương vị tốt hơn, chính là loại phổ biến nhất tại Việt Nam mà chúng ta hay sử dụng.
Với cá nhân mình, chanh leo là quả thường xuyên có mặt trong list nguyên liệu túc trực trong tủ lạnh phục vụ cho công tác làm juice. Về khía cạnh juice chanh leo mình sẽ đề cập phía dưới bài viết.
Phân tích dinh dưỡng
Passion fruit (Passiflora edulis), Fresh,
Nutritive Value per 100 g.
(Source: USDA National Nutrient data base) Principle Nutrient Value Percentage of RDA
Energy 97 Kcal 5%
Carbohydrates 23.38 g 18%
Protein 2.20 g 4%
Total Fat 0.70 g 3%
Cholesterol 0 mg 0%
Dietary Fiber 10.40 g 27%
Vitamins
Folates 14 µg 3%
Niacin 1.500 mg 9%
Pyridoxine 0.100 mg 8%
Riboflavin 0.130 mg 10%
Thiamin 0.00 mg 0%
Vitamin A 1274 IU 43%
Vitamin C 30 mg 50%
Vitamin E 0.02 µg <1%
Vitamin K 0.7 mg 0.5%
Electrolytes
Sodium 0 mg 0%
Potassium 348 mg 7%
Minerals
Calcium 12 mg 1.2%
Copper 0.086 mg 9.5%
Iron 1.60 mg 20%
Magnesium 29 mg 7%
Phosphorus 68 mg 10%
Selenium 0.6 µg 1%
Zinc 0.10 mg 1%
Từ bảng thành phần dinh dưỡng của chanh leo, ta có thể thấy 100 gr thịt quả chanh leo chứa 50% lượng Vitamin C, 43% lượng Vitamin A, 20% Sắt, 9.5% Đồng và 27% chất xơ thực vật và các chất chống oxi hóa, khoáng chất, vi chất khác cơ thể chúng ta cần cho 1 ngày (RDA= Recommended Dietary Allowance)
(nguồn: Internet)
Các lợi ích cho sức khỏe
Cành và lá chanh leo được dùng để bào chế thuốc (giúp an thần, dễ ngủ, hạ huyết áp…). Chiết xuất từ vỏ chanh leo tím giúp giảm 75% chứng thở khò khè ở những người bị bệnh hen suyễn. Hạt chanh leo là nguồn chất xơ nên có thể ăn luôn cả hạt, giúp nhuận trường và chữa táo bón.
Tuy nhiên, với đại đa số juice lovers, những người yêu nước ép, chúng ta quan tâm nhất chính là lợi ích từ nước ép của thịt quả chanh leo (phần hột có màng trong bên trong quả).
Tăng cường miễn dịch
Chanh leo có thể tăng cường miễn dịch bởi thành phần vitamin C, carotene, và cryptoxanthin cao của nó. Tất cả các loại vitamin đóng vai trò như chất chống oxy hóa, sàng lọc các gốc tự do ra khỏi cơ thể và vô hiệu hóa chúng trước khi chúng gây tổn hại các cơ quan cơ thể người và gây ra các bệnh như ung thư, bệnh tim, hay lão hóa sớm. Hơn nữa, vitamin C kích thích hoạt động của các tế bào máu trắng và hệ thống phòng thủ miễn dịch, bảo vệ chúng ta khỏi các bệnh thông thường cũng như bệnh nghiêm trọng.
Phòng chống ung thư
Chất chống oxy hóa trong chanh leo là nguồn hoạt động chống ung thư hữu hiệu, có thể giúp loại bỏ các gốc tự do, nguyên nhân gây ra chuyển biến các DNA tế bào khỏe mạnh thành ung thư. Chanh leo cũng chứa nhiều vitamin A, flavonoid, và các hợp chất phenolic, tất cả đều có liên quan đến đặc tính chống ung thư, đặc biệt là về bệnh ung thư miệng và phổi.
Lượng Vitamin-A dồi dào
Ngoài khả năng chống ung thư, vitamin A cũng giúp cải thiện mắt, ngăn ngừa thoái hóa điểm vàng, đục thủy tinh thể, quáng gà. Ngoài ra, vitamin A giúp da khỏe mạnh và sáng hơn!
Điều hòa huyết áp
Chanh leo chứa khoảng 348 mg kali (potassium), 7% RDA, có lợi cho việc bảo vệ bạn khỏi huyết áp cao. Hàm lượng kali cao cân bằng lượng natri trong cơ thể. Nếu hàm lượng natri cao sẽ dẫn đến nguy cơ mắc bệnh huyết áp cao và một số bệnh liên quan đến tim mạch như đau tim hoặc đột quỵ.
Nhuận tràng
Chanh leo dồi dào chất xơ hòa tan (soluble fiber) (cả ở phần thịt và màng vỏ), có tác dụng như thuốc nhuận tràng, di chuyển thức ăn qua đường tiêu hóa và giảm thời gian tiếp xúc của đại tràng với các độc tố. Nó có thể làm giảm dấu hiệu táo bón, quét các cholesterol dư thừa khỏi mạch máu, và thậm chí ngăn ngừa bệnh tiêu hóa như ung thư đại trực tràng!
Cải thiện chất lượng giấc ngủ
Chanh leo đã được chứng minh là loại trái cây giúp bạn thư giãn, cải thiện hệ thần kinh và cải thiện chất lượng giấc ngủ.
Lựa chọn – Bảo quản – Sơ chế
Cách chọn chanh leo
Chanh leo gần như có thể mua quanh năm với nguồn cung từ Đà Lạt, dễ dàng mua ở các siêu thị hay ngoài chợ. Khi chọn, không nhất thiết phải chọn quả vỏ trơn nhẵn, chính những quả hơi hơi khô, vỏ nhăn thường đậm vị và thơm hơn. Tuy nhiên tránh chọn quá nhăn, nẫu hay những quả còn non thường nặng tay, da trơn, vỏ xanh, những quả này vị không đậm, vỏ thì dày, ruột ít. Quả hỏng là khi cắt ra không thấy mùi thơm đặc trưng mà hơi chuyển sang mùi nồng nồng.
Bảo quản chanh leo
Chanh leo khi mua về nếu quả còn chưa chín (vỏ vẫn xanh vàng, chưa tím thẫm, vỏ chưa hơi hơi nhăn) thì bạn để trong rổ thoáng ở nhiệt độ phòng. Khi chanh leo chín, bảo quản trong ngăn mát tủ lạnh được 1,2 tuần nữa (tránh dính nước ngoài vỏ quả).
Có một cách nhanh gọn khác để bảo quản chanh leo giữ hương vị tốt, chính là ép nước chanh leo, cho vào tủ đông đá, tiện nhất là rót nước ép vào các khuôn đá nhỏ sau này chỉ việc lấy các viên nước ép theo lượng cần dùng. Có các công thức khác phổ biến là làm siro chanh leo nhưng cá nhân mình không chọn cách này vì phải dùng đến nhiều đường, trong khi mình cực thích vị chua tự nhiên của chanh leo. Nước ép đông lạnh có thể để vô tư trên 1 tháng trong tủ đông mà không ảnh hưởng gì đến mùi vị. Khi cần dùng bạn có thể rã đông từng viên đá nước ép bằng cách rã đông trong ngăn mát tủ lạnh qua đêm, hoặc bản thân miếng đá nước ép đó có thể thả vào các ly nước giải khát thay viên đá thường, đơn giản nhất cho một ly nước chanh leo là thả viên đá chanh leo vào nước lọc.
Chuẩn bị chanh leo để ép nước
Quả sau khi rửa sạch ngoài vỏ, cắt đôi chiều ngang quả, lấy thìa múc nạo phần thịt quả, bỏ vỏ đi.
Juicing tips
Nước ép chanh leo rót vào các khay làm đá, cho vào tủ đông, để dành dùng dần, có thể trữ ít nhất 1 tháng trong ngăn đông lạnh mà không bị ảnh hưởng mùi vị.
Chanh leo hợp với rất nhiều nguyên liệu khác trong làm juice, nó có mùi thơm đặc trưng và add thêm vị chua nhẹ khi kết hợp các nguyên liệu khác. Chanh leo đặc biệt hợp với các tropical fruits khác như dứa, xoài, dưa hấu.
Hero – Công thức yêu thích của mình với chanh leo
5-7 quả chanh leo
3-4 củ cà rốt
Nửa quả dứa
Thêm dứa nếu thích ngọt.
Ngoài ra, chanh leo cũng được dùng trong smoothie, mix tốt với chuối, xoài, dâu tây…Các công thức juice của Tây không nhiều về passion fruit vì loại quả này không quá phổ biến trong đời sống của họ. Tuy nhiên, chúng ta được lợi thế là nước nhiệt đới nên việc mua và sử dụng chanh leo là rất dễ dàng. Các bạn cứ thoải mái thử nghiệm với chanh leo trong các công thức juice đi và chia sẻ công thức nào yêu thích liên quan đến chanh leo cho mình nhé.
Các lưu ý khác
Cái gì cũng có side effect và các rủi ro, đặc biệt là thực phẩm. Vì vậy, cho dù chanh leo có rất nhiều lợi ích, nếu dùng quá thường xuyên, quá nhiều, có thể sẽ có tác dụng phụ như mệt mỏi, buồn nôn, người đờ đẫn, chóng mặt và loạn nhịp tim.
Theo tư vấn của một bác sỹ dinh dưỡng thì chanh leo cũng có thể tương tác với các thuốc an thần và thuốc kháng histamine hoặc một số thảo dược và làm tăng mức độ buồn ngủ, tăng nguy cơ chảy máu vì tương tác với thuốc chống đông.
Chanh leo cũng dễ gây dị ứng trên da như nổi mề đay, khó thở, hen suyễn và phù mạch máu. Đặc biệt, không dùng chanh leo cho người loét dạ dày vì nhiều axít hữu cơ, và có nguy cơ xuất hiện sỏi thận. Không dùng chanh leo cho người loét dạ dày vì nhiều axít hữu cơ, và có nguy cơ xuất hiện sỏi thận. Cần đến bác sĩ ngay nếu thấy một trong các triệu chứng trên.
Với cá nhân mình, mình dùng chanh leo cũng khá thường xuyên. Có rất nhiều lần uống trực tiếp nước cốt chanh leo mà không pha thêm gì, mình lại khoái cái vị đó: không hiểu sao nó chua, nhưng trong vị chua đó có vị ngọt ngọt. Trung bình 1 serving (1 khẩu phần juice trong một ngày) của mình có khoảng 3-5 quả chanh leo. Mình không thấy có phản ứng gì từ cơ thể. Mình tin phải dùng đến một lượng cực lớn liên tục nhiều ngày thì may ra có phản ứng, chứ mỗi ngày mình juice phong phú nhiều loại rau củ quả, không phụ thuộc vào loại nào liên tục, một chế độ cân bằng, thì chỉ hưởng lợi ích thôi ^^.
Chúc mọi người luôn dồi dào tình yêu với em chanh leo nhé!
