Detox – Hiểu về thải độc và tự đo lường mức độ độc hại

Hầu hết chúng ta trong xã hội hiện đại đều bị ‘toxic’ (nhiễm độc) ở một mức độ nào đó.

Chúng ta bị nhiễm độc từ không khí, từ đất, từ nước uống. Hàng ngàn các loại hóa chất đang được sử dụng trong nông nghiệp và công nghiệp hiện đại, và rất khó để biết chính xác bao nhiêu loại trong đó có thể ảnh hưởng xấu đến ta – chính phủ hay lãnh đạo các ngành công nghiệp chắc chắn không phải là người quan tâm trước nhất về bảo vệ sức khỏe con người hay nắm rõ các con số mà ta cần, hơn là phát triển và bành trướng kinh tế.

Chúng ta còn tiếp xúc với các hóa chất độc hại từ trước khi ra đời. Trong một nghiên cứu bởi Nhóm Hoạt động Môi Trường (Environmental Working Group), không chỉ BPA mà còn 232 loại hóa chất tổng hợp khác có hiện hữu trong cuống rốn của các em bé.

Hãy nhìn quanh và để ý, bạn sẽ thấy. Những người bị thương đang đi lại. Họ mệt mỏi, thiếu sức sống, mất ngủ. Họ thừa cân. Họ đau một chỗ nào đó, có thể là đau lưng, cứng cổ, đau khớp…với hàng loạt các tín hiểu mà cơ thể họ đang muốn cảnh báo để họ chậm lại, để họ chăm sóc cơ thể họ. Nhưng rồi những tín hiệu đó chẳng được quan tâm mấy vì người ta còn quá nhiều việc phải làm, thời gian thì hạn hẹp. Thế rồi cơ thể họ gửi các tín hiệu mạnh mẽ hơn nữa. Huyết áp bất ổn, táo bón, tiêu hóa kém, ợ hơi, cholesterol và đường huyết bắt đầu có vấn đề…Người ta bắt đầu biết lo lắng hơn. Bắt đầu tìm những giải pháp trong muôn trùng các giải pháp. Họ muốn tìm sự màu nhiệm. Cổ điển là họ đi tìm bác sỹ để được kê các loại thuốc ức chế các triệu chứng khó chịu. Khá hơn là chất đầy các loại thực phẩm chức năng mỗi ngày với hi vọng bổ sung được nhiều các chất tốt đẹp cho cơ thể hay bằng cách nào đó vấn đề sẽ tan biến. Có thể họ vẫn thiếu ngủ, vẫn lê lết mỗi ngày đến chỗ làm, chút thời gian tối cuối ngày họ mệt mỏi quá nên cần giải trí xem tivi, lượn đọc tin tức trên web, hay chỉ cần lướt Facebook đến khi nào mỏi đờ mắt thì đi ngủ. Sáng hôm sau họ lại đờ đẫn tỉnh dậy, ăn vội cái bánh mỳ, mua cốc cà phê, tiếp tục làm việc. Không lúc nào hết việc để làm. Thỉnh thoảng đói thì mua sẵn vài gói bánh mua ngoài siêu thị để trong ngăn tủ gặp dần, khát thì làm vài cốc trà xanh hoặc cafe.

Tại sao họ, chúng ta, vẫn cảm thấy không ‘tận hưởng’ cuộc sống. Sao chúng ta thấy ‘không ổn’?

Toxic – Các chất độc hại chúng ta đều mang trong mình

Sống trong xã hội hiện đại, xã hội phụ thuộc hóa chất, chúng ta đều bị nhiễm độc ở mức độ nào đó. Đó là thực tế khó tránh khỏi. Khi nói đến ‘toxin’, nghĩa là các chất mà ở một mức độ nào đó có thể gây độc hại cho cơ thể. Chúng ở không khí, trong nước, trong thức ăn, trong mỹ phẩm, trong các sản phẩm tẩy rửa, ở mọi thứ chúng ta dùng (những thứ do con người tạo ra từ lịch sử tiến hóa của mình). Chúng ở trong cơ thể, trong tâm trí, và trong cả thuốc ta uống. Hầu hết các chuẩn đoán bệnh lý đều có dính líu đến sự nhiễm độc hệ thống, cùng với dinh dưỡng thiếu hụt, đã ức chế khả năng tự chữa lành bản năng của cơ thể. Trung tâm Phòng và Kiểm soát Bệnh của Mỹ (CDC) đã khẳng định một người trung bình có chứa 153 hóa chất có tính độc và rất có thể gây độc hại cho cơ thể người.

Tuy nhiên cơ thể con người, cả trong (endogenous) và ngoài (exogenous), được thiết kế để đối phó với nhiều loại hóa chất độc. Hãy nghĩ về tổ tiên chúng ta có thể ăn phải nấm độc, hay tiết ra vô vàn cortisol khi chạy đua cùng các con thú săn mồi. Các biến cố thi thoảng xảy ra từ môi trường đó được cơ thể xử lý bởi các hệ thống thải độc nội tại, để luôn sẵn sàng ‘chiến đấu’. Nhưng cơ thể không được trang bị để tiếp xúc với các chất độc 24/7. Lá gan, thận, dạ dày – các bộ phận chính để thải độc, và là hệ thống phòng thủ tự nhiên của con người trước các loại hóa chất hiện đại, đang bị quá tải.

Và vì thế chúng ta cần ‘detox’ – thải độc.

Một phương pháp detox hiệu quả sẽ không những đẩy các hóa chất không mong muốn tích tụ từ không khí, thức ăn, nước uống, từ trong quy trình trao đổi chất và xử lý stress của cơ thể, mà còn kết hợp chúng với các chất dinh dưỡng từ chế độ ăn lành mạnh để loại bỏ chúng hiệu quả. Quả là khó. Và khi chúng ta quá tải, cơ thể không có cách nào ngoài tích trữ các chất độc tồn dư trong các tế bào – chủ yếu là các tế bào mỡ bởi hầu hết các chất độc hòa tan trong mỡ. Chẳng trách chúng ta không thấy khỏe khoắn.

Vì vậy chúng ta tìm đến các loại detox cleanse – thải độc và làm sạch. Nhưng trong vô vàn các phương pháp thải độc hiện có, sẽ không có công thức nào ‘kì diệu’, sẽ không cần đến các phương pháp ‘hà khắc’ bỏ đói cơ thể triền miên, kể cả ‘Master Cleanse’ khi bạn chỉ uống nước, nước chanh, muối và cayene pepper.

Các giai đoạn detox của cơ thể

Về cơ bản, hệ thống thải độc của cơ thể người hoạt động trong 2 giai đoạn:

Giai đoạn I: nhận biết các chất độc và chuyển biến chúng thành các phân tử không ổn định (unstable molecules), hay free radicals (Gốc tự do –  là các phân tử hóa học mất cân bằng về điện tử, gây rối loạn hoạt động của các tế bào bình thường khác), để bài tiết ra ngoài. Về khía cạnh này, giai đoạn I làm các chất độc còn độc hơn, để cơ thể chú ý và cố gắng loại bỏ nó. Hầu hết các chương trình detox hay tập trung vào giai đoạn I, vì thế không hỗ trợ toàn diện cho cơ thể và có rủi ro.

Giai đoạn II: các gốc tự do độc hại này được kết hợp với các chất dinh dưỡng từ ăn uống để khiến chúng hòa tan được trong nước (water soluble) và thải ra khỏi cơ thể qua đường tiểu hoặc tiêu hóa. Đây chính là yếu tố nhiều chương trình detox còn thiếu, bởi giai đoạn II cơ thể cần tối đa dinh dưỡng, vitamins, chất khoáng, phytonutrients. Nếu không các chất độc chỉ được kích hoạt, giải phóng, nhưng không dễ dàng loại bỏ.

Cơ thể người có 6 con đường chính để thải độc hiệu quả (quan trọng nhất là sulfation, glucuronidation, glutathione, methylation, acetylation và amino acids), và tất cả đều cần dinh dưỡng từ chế độ giàu thực vật, đủ nước và chất xơ – tức là từ thức ăn.

Nếu chúng ta chỉ detox tập trung vào giai đoạn I, chúng ta sẽ cho phép các gốc tự do giải phóng khắp nơi và gây hại trong cơ thể mà không kiểm soát. Trong khi đó, hoa quả và rau củ là lực lượng hỗ trợ đặc biệt cho giai đoạn II, để trung hòa các tác hại của các gốc tự do trước khi chúng tung hoành. Tất cả các chế độ thải độc mà bỏ đói cơ thể, hoặc chỉ dựa vào 1,2 hay 3 loại thực phẩm nhất định sẽ không thể hiệu quả. Cơ thể bạn sẽ không đào thải được chất độc nếu không có đủ chất dinh dưỡng.

Chẳng cần đến các chế độ ăn kiêng hà khắc hay các loại thực phẩm chức năng đắt đỏ, chế độ ăn uống luôn là loại thuốc tốt nhất. Loại thuốc mà chúng ta có thể tự kê cho mình mỗi khi quyết định trước khi cho thức ăn vào mồm.

 Chúng ta bị nhiễm độc đến đâu?

Chẳng cần đến các xét nghiệm đắt đỏ hàng ngàn đô la Mỹ để test các nồng độ hóa chất trong cơ thể (ngoài trừ xét nghiệm kim loại nặng với một số trường hợp), đây là cách bác sỹ Dr Woodson Merrell, MD, ScD, đã sử dụng cho hàng trăm bệnh nhân và khuyến khích tất cả mọi người sử dụng để đánh giá mức độ độc hại của cơ thể họ: bao gồm 2 bài trắc nghiệm.

1. Medical Symptom Questionnaire: Trắc nghiệm triệu chứng nhiễm độc cơ thể

Đây là trắc nghiệm được thiết kế bởi Viện Y học Chức năng (the Institute of Functional Medicine), là công cụ đo lường mức độ độc hại dựa trên các triệu chứng vật lý của cơ thể, giúp xác định tình trạng sức khỏe không tốt của bạn có phải chỉ là quá trình thoái hóa tự nhiên của tuổi tác, hay các khó chịu nhỏ theo thời gian đã tích tụ dần dẫn đến các vấn đề sức khỏe lớn hơn: thiếu năng lượng triền miên, làm việc kém hiệu quả, không hạnh phúc…hay trở nên các bệnh lý nặng nề hơn.

2. Environmental Factors Questionnaire: Trắc nghiệm nhiễm độc môi trường

Đây là trắc nghiệm do bác sỹ Woodson Merrell thiết kế để đánh giá các phơi nhiễm hóa chất bạn gặp phải trong thực phẩm, môi trường, thói quen sinh hoạt. Các tình trạng stress, thiếu ngủ, không vận động, thừa cân, xa rời đời sống xã hội có thể độc hại như bất kì các chất hóa học nào.

1. MEDICAL SYMPTOM QUESTIONNAIRE

Bài trắc nghiệm này sẽ giúp bạn xác định các ảnh hưởng của độc tố tới sức khỏe và sức sống của bạn. Khi trả lời các câu hỏi này, bạn có thể sẽ thấy các gợi ý, các cách mà lối sống không khỏe mạnh lắm đang hạn chế mình, có thể sẽ thấy nhận thấy hóa ra mình đang không chú ý rằng mình chưa tối ưu sức khỏe cho mình.

Bài trắc nghiệm được chia theo các mục tương ứng với hoạt động của cơ thể. Có thể các câu trả lời của bạn trái ngược nhau ở các mục, có thể các triệu chứng chỉ xuất hiện ở một vài mục vì các triệu chứng có thể rất phức tạp, đó là bình thường. Bạn có thể dùng bài trắc nghiệm trước và sau các kế hoạch detox và lặp lại khi cần. Mời các bạn download Questionnaire 1 tại đây  (chỉ dài 1 trang) và làm bài trắc nghiệm cho riêng mình.

2. ENVIRONMENTAL FACTORS QUESTIONNAIRE

Bài trắc nghiệm số 2 này giúp bạn xác định các độc tố trong môi trường sống và sinh hoạt của bản thân. Nó giúp bạn nhìn nhận các nhân tố từ bên ngoài môi trường sống, như không khí, nước, thức ăn, cũng như các nhân tố nội tại do chính bạn tạo ra, từ tâm lý, lựa chọn ăn uống, lo lắng hay thù giận và các suy nghĩ tiêu cực sẽ tạo ra các độc tố từ cơ chế xử lý stress của cơ thể (mặc dù chúng là cơ chế tự nhiên nhưng kéo dài sẽ gây gánh nặng lên cơ thể).  Từ bài trắc nghiệm bạn sẽ nhận ra những yếu tố rất đỗi bình thường, những thói quen tưởng như không gây hại lắm cũng được đánh giá. Ví dụ bạn có thể thường xuyên đựng đồ ăn trong hộp nhựa, hay ăn bỏng ngô nổ từ lo vi sóng, hay nước hoa bạn xịt hàng ngày, kem đánh răng bạn dùng v.v. Tất cả mọi lựa chọn đó đều có hệ quả. Nhận biết chúng không phải để  bạn thấy tệ hay mất vui hẳn, mà để bạn chọn tần suất và cách sử dụng các yếu tố đó trong cuộc sống mỗi ngày, và biết đâu bạn sẽ quyết định khác đi. Có những thay đổi dễ thực hiện ngay, có những thay đổi đòi hỏi nỗ lực. Có thể một số mục bạn còn không biết câu trả lời, bởi bạn không biết liệu thứ bạn đang dùng có các chất hóa học độc hại đó không. Bạn cần là người tìm hiểu và tự trang bị kiến thức thêm cho mình.

Mời các bạn download và làm bài trắc nghiệm Questionnaire 2 tại đây

Chúng ta không thể kiểm soát tất cả các độc tố, như môi trường, không khí, nguồn nước sinh hoạt, nhưng chúng ta có thể kiểm soát các thói quen từ suy nghĩ, tinh thần và hành động. Kiểm soát những thứ trước đây chúng ta không nghĩ tới mình có thể. Chúng ta có quyền chọn ăn gì, uống gì, dùng gì, nói gì, và làm gì.

Biết được các mức độ độc hại như vậy để làm gì? Để ý thức được rằng: các thay đổi và lựa chọn về lối sống chính là liều thuốc hiệu quả nhất cho các vấn đề về sức khỏe. Khi chúng ta đưa ra những lựa chọn tốt hơn, chúng ta tự viết nên những trang đẹp đẽ hơn cho sức khỏe, không chỉ cho hôm nay mà còn cho con cháu mai sau. Khi chúng ta tự giáo dục bản thân về các độc tố, cả trong và ngoài bản thân, chúng ta ý thức, và chúng ta chủ động hơn ngay từ suy nghĩ.

Nguồn: The Detox Prescription by Dr Woodson Merrell, MD, ScD (Rodale, 2013)

Download links:

Questionnaire 1

Questionnaire 2